R. RUVEYDA OKUMUŞ
üzenin tarihçesine ilişkin fotoğraf ve evraklardan oluşan Sebeb-i Seyrü Sefer Standı, Deniz Müzesi’nin Kasımpaşa, Dolmabahçe ve Beşiktaş’a uzanan kuruluşundan günümüze kadar 125 yıllık serüvenini ele alıyor. Stantta teşhire sunulan eserler ortasında Bahriye Müze ve Kütüphanesine ilişkin 1897-1930 yıllarını kapsayan birinci ziyaret defteri dikkat çekiyor. Defterin kapağında müze arması ve altında da eski Türkçe ile Bahriye Müze ve Kütüphanesi’ni ziyaret edecek bireylerin kendi el yazılarıyla imzalayacakları bir ziyaret defteri olduğu belirtilmektedir. Birinci sayfada Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa’nın 21 Ağustos 1897 tarihli el yazısının bulunduğu defterde öbür pek çok tarihi ismin imzası yer alıyor.
İLK KOLEKSİYON TERSANE-İ AMİRE’DE
Deniz Müzesi birinci kere Sultan II. Abdülhamid periyodunda (1876-1909) Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa’nın buyruğuyla Tersane-i Amire’nin Müfreze Komutanlığına ilişkin 3 katlı kagir bir binada kuruldu. Sultan II. Abdülhamid’in 21. tahta çıkış yıl dönümü olan 31 Ağustos 1897 tarihinde ziyarete açılan müzenin kuruluş misyonu Miralay Mehmet Hikmet Beyefendi başkanlığında Süleyman Nutkî ve Yüzbaşı Hakkı Bey’e verilmişti. Müzenin birinci koleksiyonu Tersane-i Amire’deki mağazalar, modelhaneler, sanayi fabrikaları, depolar ve ambarlardaki tarihi eşya, silah, sanat yapıtları ve evrakların bir ortaya getirilmesiyle oluştu. Evvelce Müzehâne, daha sonra Müze Amirliği ismiyle tanınan Deniz Müzesi, 1897’den I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar Mayın Müfreze Komutanlığı’na ilişkin mayın deposunda ayrımı yapılmamış bir müze deposu halinde teşhire açık kaldı. 1933’de mayın deposuna duyulan gereksinim hasebiyle bina boşaltılarak Tersane içinde bulunan Nakkaşhâne (resim atölyesi) binasına taşındı. 1939 yılına kadar Nakkaşhâne binasında hizmet veren Bahriye Müzesi’nin ismi 1934 yılında Deniz Müzesi olarak değiştirildi.
KADIRGA VE SALTANAT KAYIKLARI KORUMA EDİLDİ
II. Dünya Savaşı yıllarında müze yapıtları İstanbul’dan Anadolu’daki çeşitli yerlere taşınmış, savaşın sona ermesiyle geri getirilen müze koleksiyonu Divanhane’de koruma edilmiştir. Daha sonra Dolmabahçe Cami, saray garajı ve kayıkhane müze için kullanılmıştır.Haluk Şehsuvaroğlu’nun müze müdürlüğü esnasında 1948 yılında Dolmabahçe Cami Deniz Müzesi olarak tahsis edildi. Yassıada sürecinde müzede bir oda içinde kurulan haberleşme ofisi vakitle genişleyince müze işlevini yapamaz hale gelir ve ziyarete kapatılır. 1961’de Dolmabahçe Cami’ndeki müze eşyaları Beşiktaş Vergi Dairesi binasına taşınarak burada tekrar hizmet vermeye başlar. Dolmabahçe Camii ise 1966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmesinin akabinde 1967’de yine ibadete açılır. Deniz Müzesi, 1961 yılında Beşiktaş’taki bugünkü yerine taşınmış, “Deniz Müzesi ve Arşivi Müdürlüğü” ismiyle hizmete girmiştir. Bina çeşitli eklerle 1971 yılında “Tarihi Kayıklar Galerisi” ismi altında müze koleksiyonunda yer alan kadırga ve saltanat kayıklarının koruma edilerek sergilendiği galeri olarak kullanılmaya başlandı.
ÇEŞİTLİ KOLEKSİYONUYLA SAYILI MÜZELERDEN BİRİ
Modern müzecilik anlayışına uygun inşa edilen yeni müze binasının teşhir ve tanziminin akabinde 4 Ekim 2013’de ziyarete açılmıştır. Müzenin Ana Teşhir Binası da kapsamlı bir onarım sürecinin akabinde yenilenen yüzüyle 2018 yılından itibaren ziyaretçilerini ağırlamaktadır. İçerdiği koleksiyon çeşitliliği açısından dünyanın sayılı müzelerinden biri olan Deniz Müzesi’nin Çakabey Stant Salonu’nda açılan Sebeb-i Seyrü Sefer: Müzehane’den Deniz Müzesi’ne Bir Dönüşüm Öyküsü Standı 1 Eylül’e kadar ziyaretçilerini bekliyor.