Bartın’ın Amasra ilçesinde meydana gelen maden kazasının tüm yönleriyle araştırılarak benzer kazaların önlenmesine yönelik tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan TBMM Araştırma Komisyonu, AK Parti Kayseri Milletvekili Taner Yıldız Başkanlığı’nda toplandı.
Komisyon, bugünkü toplantısında; Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü (TTK) temsilcilerini dinledi.
Komisyonda milletvekillerinin konuşması sırasında; CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz ile Komisyon Başkanı Taner Yıldız arasında tartışma çıktı.
Deniz Yavuzyılmaz, Taner Yıldız’a, “Kurum yetkililerini savunuyorsun” dedi. Taner Yıldız ise, “Ben neyi savunacağım, nedir derdin? Ben gerçeği kapatmaya mı çalışıyorum?” sözleri ile karşılık verdi. Yavuzyılmaz da “Evet, aynen öyle” derken, Taner Yıldız, “İftira atıyorsunuz, haddinizi aşmayın” diyerek tepki gösterdi.
Konuşmaların ardından komisyona katılan kurum temsilcilerinin sunumuna geçildi. TTK Genel Müdür Yardımcısı Muharrem Kiraz, komisyon üyelerinin, patlamanın olduğu madende hangi aylarda denetimin yapıldığı, son yapılan denetim raporunun bulgularına ilişkin, sorularını yanıtladı. Kiraz, Amasra müessesesindeki kazanın nedenlerinin net olarak ortaya konulduktan sonra tüm yönleriyle ayrıca değerlendirme yapılacağını belirtti. Kiraz, milletvekillerinin, Amasra’da kazanın olduğu maden ocağı ile ilgili sorularına şöyle yanıt verdi:
“2012 yılından itibaren yapılan çalışmalarla klasik yöntemle üretim yapılan kömür damarlarında tam mekanize tahkimat teçhizatı üretim sistemlerine geçilmesi için Amasra müessesinde bir AR-GE projesi uygulanarak, ilk uygulama olarak uygulaması yapılmıştır. Müessesemizdeki uygulamalarda başarı sağlanması üzerine mekanize, yarı mekanize üretim uygulamalarının tüm müesseselerimize uygulanabilirliği araştırılarak damar şartları, jeolojik koşullar ve yan kayaçları uygun olan panolara yaygınlaştırmaya başlanılmıştır. Yapılan ve devam etmekte olan konsantrasyon çalışmalarıyla hazırlık ve üretimde mekanizasyon çalışmalarının yaygınlaştırılmasına paralel kurum işçilik norm kadro yapısının yeniden oluşturulması planlanmış olup, bu konuda uzman bir kuruluş olan TÜBİTAK’a bağlı TÜSSİDE’yle çalışma yapılmış, Genel Müdürlük ve müesseselerimiz için yeni bir norm kadrosu çalışması yaptırılmıştır. Bu çalışma sonunda yeraltı için 11 bin 500, yerüstü için 2 bin 500 olan toplam 14 binlik kadro, yeni haliyle yeraltı için 8 bin 750, yerüstü için 2 bin ve toplamda 10 bin 750 olarak önerilmiştir.”
‘200 SAATLİK YER ALTI VE YER ÜSTÜ İŞE UYUM KURSU VERİLMEKTEDİR’
Kiraz, milletvekillerinin, son kazada şehit olan işçilerin genç olduğu ve tecrübelerinin olup olmadığına yönelik sorulara, çok tehlikeli işlerde çalışmaya başlama yaşının yönetmelik gereği 18 olduğunu belirterek, “Yeni işe başlayan çalışanlarımıza işe başlamadan önce İş Sağlığı Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı koordinasyonunda tüm müesseselerimizde bulunan iş güvenliği birimlerince 200 saatlik, yer altı ve yer üstü işe uyum kursu verilmektedir. Bu kurs tamamlandıktan sonra mevzuatta ve toplu iş sözleşmelerinde geliştirme kursları, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi başlığı altında yılda en az 2 iş günü, 16 saat iş sağlığı güvenliği yönünden teknik ve mesleki eğitimler verilmektedir” açıklamasında bulundu.
Yeni işe giren çalışanların, usta yanında yedek olarak işe başladıklarına dikkat çeken Kiraz, “Yedeklikten ustalığa terfi edebilmeleri için 6 ay çalışmışlık gerekir. 6 ay yedek olarak çalışanların eğitim gördükten sonra girdikleri sınavda başarı göstermesi durumunda ustalığa terfi ederler. Arkadaşlarımızdan 7’si 14 yıllık tecrübeye sahip, 1’i 8 yıllık tecrübeye sahip, 3’ü 7 yıllık tecrübeye sahip, 31’i 4 yıllık tecrübeye sahip” değerlendirmesinde bulundu.
AMASRA MÜESSESİNE ALINAN KADRO SAYISI
Kiraz, milletvekillerinin “Müesseselere en son ne zaman, hangi sayılarda mühendis alımı yapıldı? Eldeki işler acaba kendi uzmanlık alanında çalışıyor muydu?” şeklindeki sorulara ise, “Genel yatırım ve finansman programı çerçevesinde, son 10 yılda Hazine ve Maliye Bakanlığınca müesseselerimizde çalıştırılmak üzere, mühendislik fakültesi mezunu, branşlarda 199 kişinin 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye tabi, sözleşmeli personel statüsünde mühendis pozisyonunda açıktan atanmasına izin verilmiş ve yönetim kurulumuzun kararı sonrasında müesseselerimizde göreve başlamışlardır. 2022 yılında 15’i maden mühendisi olmak üzere; 35 mühendis, 8 tekniker, toplam 43 teknik eleman Amasra müessesine alınmıştır” bilgisini paylaştı.
‘İŞÇİLER, ‘PANO AYAK ÜRETİM’ SANAT ÜNVANINDA ÇALIŞMAKTADIR’
Kiraz, maden işçilerinin işe alınmalarına ilişkin, “İşçilerimiz genelde işe alındıkları ‘pano ayak üretim’ sanat unvanında çalışmaktadır. Müesseselerimizin ihtiyaçları doğrultusunda ‘pano ayak üretim’ işçilerimizden üretime yardımcı yan sanatlar olan hazırlık, tamir tarama ve nakliyat sanatlarına geçici sanat değişimi yapılarak çalıştırılmaktadırlar” dedi.
AMASRA MÜESSESİNDE MÜHENDİSLERİN TECRÜBELERİ
Kiraz, mühendislerin tecrübelerine ilişkin de şu bilgileri paylaştı:
“Kurumumuzda müessese müdürü, müessese müdür yardımcısı, işletme müdürü kadrolarına atanabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 68’inci maddesindeki 10 yıllık tecrübe, en az 2 yılı kurumda olmak üzere, kamu ve özel sektör toplamı, taşıması gerekmektedir. Diğer yandan; şef, başmühendis, teknik şef ve şube müdürü kadro pozisyonları için ise Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelik doğrultusunda, kurumumuzca hazırlanan, kurumumuz personeline Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükümlerine göre yazılı ve sözlü sınav sonrası atamalar yapılmaktadır. Bahse konu yönetmelik gereğince, yazılı sınav hizmet alımı yoluyla üniversiteler tarafından sözlü sınav istenerek kurum tarafından yapılmaktadır.”
Adayların, yazılı ve sözlü sınavlara tüm idari mevzuat dışında, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve buna bağlı yönetmelikler, Kurumca yayınlanan diğer yönetmelik, yönerge ve genelgeler, Maden Kanunu’yla ilgili mevzuat konularından hazırlanarak sınava girdiklerine dikkat çeken Kiraz, söz konusu sınavın 2021 yılında yapıldığını söyledi.
İŞYERİNİN DURDURULMASI
Kiraz, “Metan oranının yüzde 2’nin üstüne çıktığında iş yeri durdurulmasıyla ilgili bir şeyiniz oldu mu?” sorusuna, maden iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğinin bu hususu düzenlediği cevabını verdi. Kiraz, yüzde 2’den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında çalışanların kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmadığına dikkat çekerek şöyle devam etti:
“Kurumumuz Merkezi İzleme Sistemi Yönergesi’nde de ‘metan 1’inci alarm seviyesine ulaştığında merkezi izleme istasyonu personeli gaz geliri olan iş yerlerini arayarak sebebini sorgular ve çalışanları uyarır. Metanın yüzde 1,5 seviyesinde elektrikli ekipmanların enerjisi otomatik devre kesiciler tarafından kesilir, daha sonra sırasıyla ilgili ocak servis mühendisi, işletme iş güvenliği veya ilgili baş mühendisi veya nöbetçi mühendisi arayarak haber verir. 2’nci alarm seviyesine ulaştığında merkezi izleme sistemi personeli o iş yerini derhal arayarak çalışanların temiz havaya çekilme talimatını verir, sonra acil durum iletişim şemasında belirtilen sırayla bilgilendirme yapar’ denilmektedir. İşin durdurulması ocağın tümünde değil, gazın yükseldiği kısımlarda taban, lağım ve benzeri yerlerde uygulanır. Bununla alakalı hem rapor defterlerimizden görsellerimiz var hem de kayıtlı telefonlarımızdaki ses kayıtlarımız var.”
Kiraz, sıkıntılı durumda yapılan uygulamalarla ilgili komisyona Amasra başta olmak üzere maden ocaklarına ilişkin ses kaydı da dinletti.
Kazanın gerçekleştiği gün kayıtların olup olmadığına ilişkin sorulara Kiraz, “Bütün kayıtlar, merkezi gaz izleme sistemindeki kayıtlı telefondaki tüm kayıtlar var, onlar da ilgili makamlara teslim edildi. Savcılığa verildi” dedi.
Kiraz, komisyon üyelerinin kaza anına ilişkin teknik sorularına da yanıt verirken, alarm sisteminin nasıl çalıştığını görsellerle anlattı.
ARIZALI PERVANE
Olay yerini havalandıran 4 pervaneden 1’i arızalı olduğuna ilişkin sorulara Kiraz, “Bu soru da mahiyeti itibarıyla iş akış, tertip düzeni bağlamında soruşturmayı yapan makamlarca açıklığa kavuşturulması gereken bir husustur” dedi.
Olay gününe ait komisyona ses kayıtlarını dinleten Kiraz şu bilgileri verdi:
“Ses ve gaz izleme teknikeri ile olay yerindeki nezaretçi görüşüyor. Diyor ki, ‘vantüp yırtıldı, yapıldı, tamir edildi, arına normale ulaşıyor’ fakat arızalı konuşulan, medyada yansıyan arızalı pervaneyle ilgili de konuşma var, ‘Pervane çalışmıyor ama gaz değerlerinde bir kıpırdama yok. Bu da bileziği çıkmış, vardiyada yapılacak’ diyor. Konuşulan konu on birden sonra veya on bir buçuktan sonra pervanenin 1 tanesinin arızalı olduğu ve bu nedenle gazın yükseldiği gibi bir ifade kullanılmaktadır. Olay da 18.00’de olduğuna göre 18.09’da baktığımız zaman grafiğe yani saat on ikiden itibaren olay saatine kadar 18.00’e kadar grafikte hiçbir yükselme yok. Yani pervane arızası veya çalışmamış olsa dahi 3 tane pervane yeteri miktarda havalandırdığını ve gaz değerlerinde bir kıpırdama olmadığı bu kayıtlardan da görülecektir.”
Türkiye Taş Kömürü Karadon Müessese Müdürü Fazlı Uncu da komisyona maden ocaklarının nasıl çalıştığına ilişkin teknik sunum yaptı.
Türkiye Taşkömürü Kurumu Vardiya Mühendisi Haci Mehmet Bardız, Amasra’da ki maden ocağının yapısıyla ilgili bilgileri paylaştı