Mehmet KAYA
Hazine nakit dengesinde 2022’nin başından itibaren süren ilginç durum, Mayıs ayında 149 milyar TL’lik rekor fazla ile yeni bir boyut kazandı. 2022’nin başından bu yana, Merkez Bankası aktarımları, kartlı alışverişteki yükseliş nedeniyle hızlı KDV ve diğer vergilerin tahsilatının yüksek seyretmesi, bankaların kurumlar vergisi artışı ve diğer vergi artışları nedeniyle yüksek gelir elde edildi. Buna karşılık Hazine borçlanmayı da hızlandırdı. Çeşitli gözlemciler, yüksek gelire rağmen, yüksek borçlanmayla elde edilen toplam tutarların, olası bir seçim öncesi kullanılacak kaynak biriktirme amaçlı olduğu yönünde yorumlarda bulunuyor. Diğer yandan, harcama artışındaki hızlanmanın ilk işareti Mart ayında görülmüştü.
Mayıs ayı bütçe gerçekleşmeleri, yüksek gelirlerin harcanmasının hızlanması ya da frene basılması yönünde ikinci işaret olacak. Hazine’nin gelirlerdeki artışla birlikte borçlanmayı da hızlandırmasının 2022 içinde bir seçim yapılabileceği yönündeki spekülasyonları da artırdı.
Yıllık öngörülen gelire altı ayda ulaşıldı
Hazine nakit dengesinde, Hazine gelirleri Ocak Mayıs döneminde bir önceki yıla göre yüzde 111,06 oranında arttı. Geçen yıl Ocak-Mayıs döneminde 526,4 milyon gelir varken, bu yıl 1 trilyon 111 milyar TL gelir elde edildi. 2022 bütçesinde yılsonu geliri 1 trilyon 472,6 milyar TL tahmin edilmişti. Yılın ilk yarısında neredeyse yılın tamamı için öngörülen gelire ulaşılmış durumda. Gelir artışında enflasyonun artışıyla oluşan şişme dışında gelirlerdeki yüksek tahsilatlar da önemli yer tutuyor. Örneğin, mayıs ayı itibariyle yılsonu gelir tahminine oranla gerçekleşme düzeyi çok yüksek olan kalemlere bakıldığında, gelir vergisinde yüzde 69,9, kurumlar vergisinde yüzde 67,4, değerli konut vergisinde yüzde 79,7, KDV tevkifatında yüzde 59,6, akaryakıt ÖTV’sinde yüzde 71,7 oranında gerçekleşmeye ulaşıldı. KİT ve kamu banka gelirlerinde ise yılsonu gelir tahminin yüzde 185,4’ü oranında gelire ulaşıldı.
İç borçlanma tutarı 233 milyar lira
Hazine nakit dengesine bakıldığında gelirlerdeki olağanüstü artışa karşılık, borçlanmanın da sürmesi dikkat çekiyor. Ocak-Mayıs döneminde yeni iç borçlanma tutarı 233 milyar 586 milyon TL’ye ulaşmış durumda. İç borç ödemelerinden sonra dahi net borçlanma 5 ayda 86,4 milyar, net dış borçlanmayla birlikte net borçlanma 95,7 milyar TL’ye ulaştı.
Bütçe verileri 15 Haziran’da açıklanacak
Bütçenin gider tarafında, yılsonu tahminlerine kıyasla gerçekleşmelerde, gelirler kadar büyük sapma görülmese de bir Hazine nakit dengesi içindeki hızlı harcama artışı dikkat çekiyor. Geçen yıl Ocak-Mayıs döneminde 489 milyar 774 milyon TL’lik bir faiz dışı gider varken, bu yıl faiz dışı giderler de neredeyse ikiye katlanarak 921 milyar 774 milyon TL’ye ulaşmış durumda. Bu veriler ışığında 15 Haziran günü açıklanacak bütçe verilerinin önemi arttı. Gider artışlarının hangi kalemlerde ne düzeyde geliştiği ve önceki aylara göre harcama hızında artış olup olmadığı önem kazandı. Bu yıl aynı zamanda Hazine’nin kasa fazlası da son iki aya damgasını vurmuş durumda. Mayıs ayı sonu itibariyle Hazine’nin bankalardaki harcanabilir durumdaki fazlası 215 milyar 285 milyon TL düzeyine çıktı. Bir önceki yılda aynı ay sonunda yaklaşık 11 milyar TL fazla bulunuyordu. Gözlemciler, Hazine’nin yüksek gelir ve yüksek nakit fazlasına ulaşmasına karşılık, harcama ve borçlanmanın da hızlı artmasına izin verilmesinde, 2022 içinde bir seçim olması halinde kolay harcama yapma isteğinden kaynaklı olabileceği yorumlarını yapıyor. Diğer yandan, son dönemde ağırlığı ve şiddeti artacağı yönünde işaretler verilen küresel krizin Türkiye’yi zorlamaya devam edeceği ve bütçedeki bu durumun, etkinin azaltılmasında da kullanılabileceği kaydediliyor.